آزار سالمندان نه تنها به فعاليت‌هايي كه در عرف، آزار ناميده مي‌شوند اطلاق شده بلكه به عدم فعاليت يا ترك فعل‌هايي كه بايد در مورد سالمندان انجام شود نيز تسري دارد.

به عبارت ديگر، سالمندان، برخي نيازها و خواست‌هايي دارند كه عمل نكردن به آن يا عدم توجه به آنها نيز در زمره‌ي سالمندآزاري قرار مي‌گيرد.

به عنوان مثال، وقتي سالمندي نمي‌تواند به تنهايي اجابت مزاج داشته باشد يا در راه رفتن، كنترل ادرار يا وضعيت هوشياري، دچار مشكلاتي است و نياز به كمك اطرافيان دارد اگر اطرافيانش، چه به عنوان وظيفه ي خانوادگي و انساني و چه به مثابه‌ي يك وظيفه‌ي شهروندي، به اين سالمند كمك نكنند، دچار سالمندآزاري شده و طبق قوانين و مقررات جاري كشورمان، قابل پيگرد قضايي هستند.

اين مطلب براي دستگاه قانون‌گذاري، نهادهاي اجرايي، سازمان‌هاي تخصصي مانند بهزيستي و دستگاه‌هاي حمايتي سالمندان، يك افتخار است كه چنين مقررات و قوانيني را تصويب يا اجرا مي‌كنند.

از اين كه بگذريم، مصداق آزار سالمندان كه در كلمه انگليسي abuse مجتمع شده، شامل بدرفتاري، توهين، غفلت و مسامحه، بي‌اعتنايي، فحاشي، تحقير و تمام افعال و حركاتي مي‌شود كه عدم رضايت سالمند را در پي دارد و مرتكبين همه‌ي اين اعمال، دست به سالمندآزاري زده‌اند اگر چه خود آگاه نباشند يا عواقب قانوني و انساني عمل خود را ندانند.

علاوه بر قوانين، در عرف اخلاقيات انساني و همچنين در معارف ديني، بر حرمت نهادن به بزرگان و پيران، اهميت زيادي داده شده و بهره‌مندي از تجربيات آنان و همچنين محترم داشتن و حرمت‌نهادن به جايگاه و منزلت‌شان، از واجبات ديني شمرده شده است.

به هر روي، بهزيستي خراسان رضوي به عنوان يكي از اعضاي شوراي سالمندان استان و نيز به مثابه‌ي متولي خانه‌هاي توانبخشي سالمندان، اگر چه با فرستادن سالمندان به مراكز نگهداري و توانبخشي به عنوان يك اصل، مخالفت مي‌كند اما در مورد خانواده‌هايي كه امكان نگهداري و رسيدگي به سالمندشان را ندارند، اين مراكز را به عنوان محيط و مكاني امن براي استراحت، درمان، توانبخشي و فراهم ساختن محيطي شاد و مفرح، تأسيس كرده و به صورت شبانه‌روزي آنها را از طريق مسؤولان فني، مددكاران، بازرسان تخصصي و مديران اين مراكز، تحت نظارت دارد.

در حال حاضر، بهزيستي خراسان رضوي با 40 مرکز شبانه روزی، 4 مرکز روزانه توانبخشي و 3  خانه‌ كوچك، به 1800 سالمند خدمات ارایه می کند.از سويي، هزاران سالمند كه مشكلات معلوليت دارند نيز در منازل‌شان تحت نظارت و حمايت بهزيستي قرار دارند و خدمات توانبخشي، مالي و مددكاري دريافت مي‌كنند.

اما با همه‌ي اين تلاش‌ها از آنجا كه جمعيت كشور با فرايند سالمندي جمعيت روبرو است و علي‌رغم تلاش‌هاي بسياري كه صورت مي‌گيرد اين فرايند در حال تشديد است، به نظر كافي نمي‌رسد و نيازمند توجه بيشتر برنامه‌ريزان و تصميم‌گيران استان مي‌باشد.

برخي كارشناسان پيش‌بيني مي‌كنند كه شيب سالمندي جمعيت استان بيش از پيش‌بيني‌ها گسترش يافته و هم اكنون بيش از 9 درصد جمعيت استان را فراگرفته است.

در نظر داشته باشيم كه سالمندي، تقدير همه‌ي انسان‌هايي است كه به لطف زندگي سالم بهداشتي و اقدامات اجتماعي و همچنين سبك زندگي درست، به سنين بالاي 60 سال مي‌رسند و لذا همه ما انتظار داريم كه در دوران سالمندي و بخصوص اگر دچار بيماري و عوارض كهولت سن باشيم، مورد رسيدگي و توجه قرار بگيريم.

لذا ما به عنوان متوليان خانه‌هاي سالمندان و همچنين متخصصين رشته‌هاي مرتبط با طب سالمندي و مددكاري و پرستاري سالمندي، به جوانان و اعضاي خانواده‌هايي كه سالمند دارند توصيه مي‌كنيم به خاطر حرمت نهادن به ارزش‌هاي انساني، و همچنين با عنايت به قوانين و مقرراتي كه در حوزه اجتماعي در كشور وجود دارد، از توجه به خواسته‌ها و نيازهاي سالمندان خانواده غفلت نكنند و موجبات ناراحتي و آزار آنان را فراهم نسازند.

همچنين به عنوان متولي پيشگيري از آزار سالمندان، به هموطنان‌مان توصيه مي‌كنيم كه چنانچه مظاهر و مصاديق آزار سالمندان را در محله، خانواده يا اطرافيان خود مشاهده كردند موضوع را با همكاران اورژانس اجتماعي در ميان بگذارند تا در كوتاه‌ترين زمان ممكن به كمك اين عزيزان شتافته شود و از آزار و اذيت سالمند، جلوگيري به عمل آيد.

در پايان اين يادداشت، مايلم يادآوري كنم كه مراكز توانبخشي سالمندان، در حال حاضر به خاطر برخي ناهماهنگي‌ها كه در دستگاه‌هاي اجرايي وجود دارد مملو از جمعيت سالمندان بلاصاحب است كه اين امر با مقامات قانوني استان نيز در ميان گذاشته شده و اين عزيزان در پي يافتن راه حل‌هاي بسيار خوبي براي حل مشكلات اين گروه از سالمندان هستند.

سالمندي، سرنوشت محتوم همه‌ي ماست. پس بياييم با احترام و بزرگداشت سالمندان‌مان، علاوه بر اينكه دعاي آنها را بدرقه‌ي راه زندگي و آخرت‌مان مي‌كنيم، خداي ناكرده موجبات آزار و اذيت آنان را فراهم نسازيم كه علاوه بر نارضايتي خداي متعال، از عقوبت و مجازات قانوني نيز در امان نخواهيم بود.

حميدرضا عليزاده

معاون توانبخشي بهزيستي خراسان رضوي